در گذشته تصور می‌شد نور لامپ جز روشن کردن محیط هیچ اثر دیگری ندارد، اما اکنون سال‌هاست دانشمندان دریافته‌اند سطوح و رنگ‌های مختلف نور می‌تواند برای بدن انسان‌ها تأثیرات بیولوژیک داشته باشد.
بهره گیری از این ایده پیشتر فقط به کاربردهای خاص نظیر شبیه سازی ریتم شبانه روزی برای فضانوردان و درمان زردی در نوزادان تازه متولد شده محدود می شد، زیرا هزینه ساخت این گونه لامپ ها با اثربخشی بیولوژیک آن هم برای مصارف انبوه مقرون به صرفه نبود. حالا پیشرفت فناوری های روشنایی در چند سال گذشته موجب شده تا انواع لامپ های حافظ سلامت که فاقد اثرات زیانبار نورهای مصنوعی است با قیمت بهینه در اختیار همگان قرار گیرد.
این لامپ ها در اداره ها، هتل ها و مدارس قابل نصب است و گفته می شود به تنظیم خواب، هوشیاری و حتی خلق و خو کمک می کند. مصرف بهینه انرژی و قیمت مناسب از دیگر مزایای این لامپ ها به شمار می رود.
لامپ های بیولوژیک از طریق تحریک گیرنده های داخل چشم که به مغز پیام خواب یا بیداری می فرستند، عمل می کند. این گیرنده ها در معرض نورهای با طول موج کوتاه تر مانع ترشح هومون خواب آور ملاتونین از مغز می شوند. نور مصنوعی سفید که در لامپ های ال ای دی (LED) و نیز نمایشگرها بسیار پرکاربرد است شامل این نوع طول موج هاست که قرارگیری در معرض آنها پس از غروب آفتاب موجب کاهش خواب آلودگی و افزایش هوشیاری می شود.
به گفته کارشناسان، سرانه مصرف نورهای مصنوعی طی ۵۰ سال اخیر حدود10 برابر افزایش یافته است. این پدیده ساعت داخلی بدن را سه تا پنج ساعت به تعویق انداخته، به این معنی که مردم دیرتر به رختخواب می روند، اما همچنان تمایل دارند که خروسخوان از خواب بیدار شوند! از این رو توصیه می شود پس از غروب از لامپ های آفتابی استفاده شود که نور آنها متمایل به زرد است. طول موج نور این لامپ ها بیشتر است و کمتر روی هورمون ها و نورون هایی که به خواب رفتن بدن کمک می کنند تأثیر نامطلوب می گذارد.
از میان کمپانی های متعددی که لامپ های هوشمند به اصطلاح حافظ سلامت روانه بازار می کنند، گروه علوم روشنایی موسوم به ال اس جی (LSG) این روزها از سوی والدینی که نوزاد تازه متولد شده دارند بسیار مورد توجه قرار گرفته است.
ال اس جی ادعا می کند لامپ های ساخت این کمپانی به گونه ای مهندسی شده که روشنایی آنها در بهبود کیفیت خواب کودک مؤثر است. یکی از پرفروش ترین محصولات ال اس جی لامپ ال ای دی اسلیپی بیبی (Sleepy Baby) است. نور این لامپ با تحت تأثیر قرار دادن ساعت داخلی بدن کودک موجب می شود تا او به راحتی به خواب رفته و استراحت کافی داشته باشد.
این محصول در واقع نجات دهنده والدینی است که گرفتار شب بیداری های کودکشان هستند. اسلیپی بیبی فقط۳۰ دلار (معادل حدود ۱۰۰ هزار تومان) قیمت دارد. این کمپانی اکنون در حال میزان سازی دقیق خط تولید لامپ های بیولوژیک است و انتظار می رود قیمت محصولات خود را به زودی کاهش دهد.
جنرال الکتریک دیگر کمپانی معتبر فعال در حوزه تولید تجهیزات روشنایی است که امسال از تولید نوع جدیدی از لامپ ال ای دی خبر داده که به طور خودکار تغییر رنگ داده و میزان روشنایی را مطابق با چرخه طبیعی خواب تنظیم می کند.
کمپانی فیلیپس نیز پیشتر محصول مشابهی را تحت عنوان هیو (Hue) به بازار عرضه کرد که ضمن سازگاری با سیستم هوم کیت (HomeKit) اپل قادر است میزان روشنایی را بر اساس دستورالعمل های دریافت شده تغییر دهد. بر همین اساس، دیجیتال لومنز، کمپانی سازنده سیستم های روشنایی هوشمند به ویژه برای مصارف تجاری و صنعتی، در حال مشارکت در یک پروژه تحقیقاتی با دانشگاه براون است که چگونگی تأثیر درجه روشنایی و طیف نور را در افزایش یا کاهش قدرت یادگیری بررسی می کند.
مشاهده می شود علاوه بر تنظیم خواب، دانشمندان درصددند با آگاهی از این که طیف و شدت نور عملکرد مغز را تغییر می دهد لامپ های جدیدی مختص مراکز آموزشی تولید کنند که تابش آنها هوشیاری، کارآمدی و یادگیری دانش آموزان را افزایش دهد.
دیدگاه خود را بیان کنید.